Free Shipping for all orders over $50
Yazar: Mimar Seyid Mücahid ÇİÇEK
Mimari tasarımda detay, malzemenin nitelikleri ile işçiliğin olanaklarını bir araya getirerek, elde edilmek istenen uygulamanın tarif edildiği bir tekniktir. Bir mimari projeyi planlandığı gibi üretmenin en önemli yöntemidir.
Yapının uygulama projesinde referans olarak verilen detayların seviyesi arttıkça, malzeme sarfiyatı, ideal kullanım, öngörülebilirlik ve uygun planlama yapılarak yukarıda belirttiğimiz avantajları sağlayabiliriz. Örneğin, standart bir şantiyede alçıpan montajlarında sarfiyat oranı ortalama %8 ila %10 arası hesaplanırken, yapılan yüksek detay seviyeli projelendirme çalışmaları ile bu sarfiyat %1 ila %2 seviyelerine kadar düşürülebilir ve en önemlisi net olarak öngörülebilir.
Yapı bilgi modellemesi (BIM – Building Information Modelling) proje verilerinin 3 boyutlu bir şekilde dijital olarak oluşturulduğu ve yönetildiği bir süreçtir. Bu veriler yapının kavramsal tasarımından yıkımına kadar tüm yaşam döngüsü içinde yer alır ve koordine edilir. BIM, yapı sektörü için tasarlanmış bir dijital çalışma yöntemidir. (Prota Altar)
BIM kavramı bir yazılım veya program değildir, bir koordinasyon ve proje yönetim yöntemidir. Birbiri ile uyumlu çalışan yazılım ve programlar ile bir bütündür. Proje planlama, proje yönetim, projelendirme, proje analizleri, zamanlama, maliyet, imalat, sürdürülebilirlik vs. konularının tamamını, tüm disiplinler ile bir araya getirerek bir bilgi bankası oluşturan bir çalışma yöntemidir.
BIM bazı yazılımlar ile karıştırılmaktadır. Örneğin Autodesk Revit yazılımı projelendirme, proje analizleri, maliyet gibi bazı konuların üretiminde destekçi roldedir. Ancak sürecin tamamını kapsamamaktadır.
Bir projenin hayata geçebilmesi için birçok disiplinin bir araya getirilerek koordinasyonu ve kurgusunun yapılması gerekmektedir. Mimar, projenin ana yürütücüsü ve koordinatörüdür. Tüm disiplinleri birlikte ve uyumlu çalıştırmakla sorumludur. Bu kapsamda bir projenin ana kalbi mimari projeleridir. Mimari projeler, sektörel tanımlarla ruhsat projeleri, hazırlanırken birçok konu göz ardı edilmektedir, bu sebeple uygulama alanında birçok sorun ile karşılaşılmaktadır.
Mimari projede detay kavramı, bu konular ile ilgili kesin kararları almak için önemli referans noktalarındandır. Mimari projede detay sayesinde,
- İmalat ve montaj konularında yaşanan belirsizlik ve bilgi eksikliğine son vermektedir.
- Kesin (sarf malzemeler ve atık/fire oranları dahil) metrajlar sayesinde inşaat atık oranının düşürülmesi sağlanmaktadır. Bu sayede ekonomik ve çevresel birçok avantaj sağlanmaktadır.
- Bina sağlığı ve konforu test ve analiz edilerek en ideal noktaya ulaştırılabilir.
Bu çalışmaların koordineli (birbiri ile uyumlu) bir biçimde bir araya getirilmesi ve disiplinler arası uyumun sağlanması BIM alt yapısı ile çok daha uygulanabilir olmaktadır. Aynı anda hem disiplinler arası hem de malzeme, hacim, kütle, dayanım vs. birçok alanı kategorize ederek aynı anda yönetebilmenizi sağlamaktadır.
BIM, bir yapının tasarımından inşasına ve işletilmesine kadar olan süreçte kullanılan dijital bir modelleme ve bilgi yönetimi sistemidir. BIM, 3D modelleme üzerinden daha fazla bilgi içeren, tüm paydaşlar arasında iş birliğini artıran ve proje süreçlerini optimize eden bir yaklaşım sunar.
LOD ise “Level of Development”ın kısaltmasıdır ve Türkçe ‘de “Gelişim Seviyesi” olarak çevrilebilir. BIM LOD, bir projenin belirli bir aşamasındaki modelin gelişim seviyesini ifade eder. Bu seviye, modelin ne kadar detaylı ve gelişmiş olduğunu belirtir. Genellikle LOD, 100 ile 500 arasında bir skalada ifade edilir.
BIM LOD kavramı, bir projenin farklı aşamalarında kullanılan BIM modelinin ne kadar detaylı ve kesin olduğunu belirlemek için kullanılır. Örneğin, bir proje tasarım aşamasında LOD 200 seviyesinde başlayabilir ve inşaat aşamasına doğru LOD 300 veya 400’e çıkabilir. Her seviye, modele eklenen bilgi miktarını ve modelin kullanım amaçlarını belirler. Bu sayede, proje paydaşları arasında bilgi paylaşımı ve iş birliği daha etkili bir şekilde gerçekleştirilebilir. .
Şekil 1: LOD seviyeleri şematik gösterimi
LOD 100: Burada bir bölme duvar olacağı yaklaşık 10-15 cm kalınlıkta olacağı belirtilmiştir.
LOD 200: Burada metal taşıyıcı sistemli alçıpan kaplı duvar olacağı ve yaklaşık kalınlığının 2,5+8+2,5= 13 cm olarak belirtilmiştir.
LOD 300: Metal taşıyıcı sistem, yalıtım dolgusu ve alçıpan levhalar işlenmiştir. Geometrik olmayan bilgiler işlenirse LOD 350 seviyesi olarak notlandırılır.
LOD 400: Taşıyıcı sistem, yalıtım dolgusu ve alçıpan levhalarına ait montaj detayları işlenmiştir. Geometrik olmayan bilgiler işlenmiştir.
LOD 500: Ögeye ait montaj ve bakım detayları işlenmiştir. Malzeme, yapım yöntemi, iş planı, maliyet vs. bilgiler işlenmiştir. (4D 5D 6D 7D çalışmalara referans olabilir.)
Mimari projeler hazırlanırken yapım yöntemleri ve yapı malzemeleri kendi içerisinde sınıflandırılır ve kategorilere ayrılır ve ana set başlıklarını oluşturur.
- Duvar İmalatları Seti; duvarlar, opening (açıklıklar), lento ve hatıllar vb.
- Mimari Proje Seti; duvar, döşeme, tavan kaplamaları, doğramalar, merdiven ve korkuluk vb.
- Cephe Proje Seti; cephe kaplamaları, çatı, parapet, yalıtım vb.
- İç Mimari Proje Seti; Mobilyalar, ıslak hacimler.
Bu setler de kendi içerisinde gruplandırılır ve sonuç (output) bilgileri amaçlanır.
- İmalat / Montaj Çizimleri
- Kesin metraj bilgileri
- Nokta detaylar
- Malzeme sarfiyatı, sarf malzeme miktarı
- Maliyet
- İş planlama ve üretim programı vb.
Duvar imalatları ve detayları için proje seti içerisinde Mimari Duvar Planları Seti / Paketi hazırlanır.
Bu set/paket içerisinde proje yer alan duvarlara ait plan, nokta detaylar ve metraj bilgileri yer alır. Burada yer alan detayları kendi içerisinde gruplandırabiliriz.
1.1. Duvar imalat detayları
Projede yer alan duvarlar;
- örme sistem ile uygulanan briket (gazblok, tuğla, bims vs.) duvarlar,
- metal taşıyıcı sistemli alçıpan kaplamalı, taş yünü dolgulu ara bölücü duvarlar,
- prekast (fabrikasyon üretim) panel duvarlar, ile ilgili imalat detayları barındıran detaylandırma sistemidir.
Duvar imalat detayları hazırlanırken amaç, üretilecek duvar modüllerinin imalat detaylarını, malzeme miktarını, sarf malzeme ve atık miktarlarının belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmada tüm duvarlar marka/etiket verilerek gruplara ayrılır ve bu etikete ait detay çizimleri ile imalat süreci net metrajları, sarfiyat miktarları ve sarf malzeme miktarlarını belirler ve hazırlar.
1.2. Opening (açıklık) ve lento detayları
Projede yer alan duvarlarda kapı, pencere doğramaları, mekanik ve elektrik ekipmanlarının geçiş yerleri, kapak vs. amacıyla açılacak olan açıklıklar ve bu açıklıkları sağlamak için kullanılacak lentolar ile ilgili imalat detaylarını barındıran detaylandırma sistemidir. Mekanik/elektrik ekipmanların, kapı, pencere, kapak doğrama-larının bulunduğu yerlerde duvarlarda açılacak olan açıklıklara opening denir.
Bu çalışmada amaç duvar elemanları ile mekanik elektrik ekipmanların çakışmalarının engellemek ve kapı, pencere, kapak geçişlerinin sağlıklı yapılması ve yapı hatalarının önüne geçilmesidir.
1.2.1.Duvar imalatları nokta detayları
Projede yer alan duvarlarda lento, hatıl, lama, yapıştırıcı, esnek dolgu gibi imalata ait gerekli tüm detayların büyük ölçülerde gösterilen detaylandırma sistemidir. Duvar imalatlarını tarif ederken özellikle lento, hatıl, bağlantı lamaları gibi ekipmanların montaj ve imalat detayları için yer alan detaylandırma çalışmalarıdır.
Duvar, döşeme ve tavan katmanları, inşaat ve mimarlık projelerinde kullanılan temel terimlerdir. Bu katmanlar, yapı elemanlarının farklı özelliklerini sağlamak, yapıyı izole etmek, desteklemek ve estetik amaçlar için kullanılan malzemeleri ifade eder. Duvar, döşeme, tavan ve süpürgelik için mahal bilgisi altında bir açıklama satırı eklemek yerine roombook adı verilen tablolar hazırlanır. Burada her çalışma için bir marka/etiket verilir ve bu katmanlar nokta detaylar ile detaylı bir şekilde gösterilir.
Her bir katman, projenin gereksinimlerine ve kullanım amacına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ayrıca, binaların tasarım ve inşaat süreçlerinde kullanılan malzeme standartları ve yerel yönetmelikler de bu katmanların oluşturulmasında etkili olabilir. Bu nedenle, her proje özeldir ve tasarım, bina kodları ve yerel düzenlemelere uygun olarak özelleştirilir.
Kapı ve pencere doğramaları, inşaat ve mimarlık projelerinde kullanılan özel yapı elemanlarıdır. Bu doğramalar, binaların dış cepheleri ile iç mekanlarını birbirinden ayıran açıklıkları kapatmak ve bu açıklıklarda cam, ahşap, metal veya plastik gibi malzemeler kullanarak ışığı içeri almak için kullanılır.
Kapı ve pencere doğraması detayları, kapı çerçevesi, kapı kanadı, kilit ve güvenlik detayları, kilit mekanizmalarını içermelidir.
Her bir proje ve bina tipi için kapı ve pencere doğramaları detayları farklılık gösterebilir. Detaylar, bina tasarımı, iklim koşulları, güvenlik gereksinimleri ve yerel yönetmeliklere uygun olarak belirlenir.
Kapı, pencere ve kapak imalat ve montaj detayları birkaç kısımdan oluşmaktadır. Öncelikle üretilecek modele ait imalat ve malzeme bilgilerinin özenle işlenmesi gerekmektedir.
1.4.1.Kapı / Kapak Doğramaları İmalat ve Montaj Detayları
Kapı ve kapaklara ait imalat ölçüleri, malzeme bilgileri, aksesuar bilgileri, yangın sınıfı, renk, işlev, açılış yönü, üretim standardı gibi birçok kalemin üretilen model üzerinde gösterilmesi gerekmektedir.
1.4.2.Pencere / Menfez Doğramaları İmalat ve Montaj Detayları
Pencere doğramaları cephede yer aldığı ve dış mekan ile iç mekanı ayıran bir yapı elemanı olduğu için rüzgar, statik denge, ışık geçirgenliği, havalandırma, ısı ve nem geçirgenliği ile ilgili birçok test ve analiz önemsenmelidir. Ayrıca yukarıda belirttiğimiz malzeme ve imalata dair detaylar da ayrıca işlenmelidir.
Cephe doğramaları, kaplamaları, yalıtım ve bağlantı detaylarını içeren proje setleri hazırlanmaktadır. Bu çalışmada amaç, cephe proje setinde imalat ve montaj detaylarını göstermek, kesin metraj ve sarf malzeme miktarını belirlemektir.
Cephe, iç ortam ile dış ortamı ayıran bir kabuk görevi görmektedir. Isı, rüzgar, güneş ışığı gibi dış etkenlerin yapıya ulaşmasını kontrol altına almak, ısı köprülerinin oluşumunu engellemek, yangın koruması sağlamak ve projenin bu etkenlere karşı davranışlarını dinamik simülasyon yöntemleri ile test etmek amaçlanmaktadır. Doğru parametreler ve detay seviyesinin yüksekliği ile ölçüm, gerçeğe en yakın sonuca ulaştırmaktadır.
Merdiven kaplamları ve korkulukları detaylarını içeren proje setleri hazırlanmaktadır. Bu çalışmada amaç, merdiven imalat ve montaj detaylarını göstermek, kesin metraj ve sarf malzeme miktarını belirlemektir. Sirkülasyonun uyumunu sağlamaktır.
Ahşap mobilyaların şiparişinin verilebilmesi için shop drawing çizimleri yapılmalıdır. Üretici firmaya gönderilir. Üretici firma çizimlerinde, panel boyutları, mekanizma miktarları ve montaj detayları, aksesuvar miktarları ve ölçüleri bulunmalıdır. Akıllı nesneler / familyler üzerinden hazırlanan çizimler ile mobilyalara ait tüm detaylar ve metraj bilgileri uygun parametreler girilerek hazırlanır. Hata payı minimuma indirilir.
Bu çalışmada amaç, ıslak hacimlere ait malzemelerin, imalat ve montaj bilgilerinin kesin olarak belirlenmesi, metraj ve sarf malzeme miktarının hesaplanmasıdır. Bu çalışmada amaç, ıslak hacimlerin finish katmanlarının montajlarının tarifi, eğim ve mekanik-mimari uyum sağlanmasıdır.
Bu çalışmada amaç, tüm disiplinler koordineli bir şekilde çalışmalarını sürdürürken periyodik bir şekilde warning / hatalar tespiti yapılır. Bu testlere çakışma testleri de denir.
Bunu bir çok program üzerinden hazırlayabilmekteyiz. Revit Warning ya da Navisworks gibi. Bu testler sonucunda özellikle farklı disiplinlere ait çalışmaların birbiri içine geçişleri veya aynı yerde (same place) üstüste iki modelin de bulunması / kopyalanması tespit edilmektedir.
Bu sayede imalat ve montaj aşamasında yaşanabilecek sorunların önceden tespit edilmesi ve kesin metraj bilgilerinde tekrar ve fazla metraj sorunlarının önlenmesi sağlanmaktadır.
Yapı Bilgi Modelleme (BIM), mimari tasarım sürecinde detaylandırmanın kalitesini artırarak projelerde verimlilik, maliyet tasarrufu ve sürdürülebilirlik sağlar. LOD seviyeleri, proje paydaşlarının aynı bilgi seti üzerinde çalışmasını sağlayarak inşaat süreçlerini optimize eder.
BIM teknolojisi, disiplinler arası iş birliğini geliştirerek yapı sektöründe daha güvenilir, dayanıklı ve çevre dostu projelerin hayata geçirilmesine olanak tanır. Mimari tasarımın ayrılmaz bir parçası haline gelen BIM, gelecekte daha etkin ve yenilikçi bir inşaat sektörü için vazgeçilmez bir yöntemdir.
